Con rết có nguy hiểm không? Cách xử lý khi bị rết cắn
Con rết là một trong những loài động vật không xương sống, chân đốt và có nọc độc săn mồi. Rết là loài nguy hiểm vì chúng có thể tấn công nhanh, bất ngờ và giết chết các loài động vật có vú và lưỡng cư to hơn gấp nhiều lần.
Đặc điểm, vòng đời và khả năng sinh sản của rết
Đặc điểm của con rết
Rết có rất nhiều đặc điểm khác biệt so với những loài chân đốt khác: không có thị giác thực sự, chỉ phân biệt được sáng/tối, thậm chí một số loài còn không có mắt, thế nhưng chúng cũng có nhiều mắt đơn trên đầu, đôi khi chúng tập trung lại thành mắt kép. Cặp chân cuối cùng của rết là một điểm đặc biệt khi chúng mọc từ trước ra sau và có chức năng như cặp râu.
Nếu tính từ đốt đầu tiên từ đầu trở xuống thì cơ thể của chúng chia thành 15 đốt, mỗi đốt mang 1 cặp chân.
Phía sau đầu, cơ thể rết được chia thành 15 đốt hoặc có thể nhiều hơn. Mỗi đốt mang 1 cặp chân, trong đó đốt thứ nhất mang cặp chân hàm/kìm độc chỉa ra phía trước mặt, và 2 đốt cuối cùng khá nhỏ và không có chân. Mỗi cặp chân đều dài hơn cặp chân phía trước nó một chút, điều này đảm bảo việc các chân không chạm vào nhau khi di chuyển quá nhanh. Trong một số trường hợp đặc biệt, cặp chân sau cùng có thể dài gấp đôi so với cặp chân trước tiên. Đốt cuối cùng trở thành dạng trâm nhọn và mang lỗ huyệt của cơ quan sinh dục.
Rết là động vật săn mồi và chúng sử dụng râu để dò tìm con mồi. Hệ tiêu hóa có dạng một đường ống đơn giản với các tuyến tiêu hóa kết nối với miệng. Giống như côn trùng, rết hô hấp thông qua hệ thống khí quản, với mỗi đốt có 1 cặp lỗ thở.
Loài rết khổng lồ Amazon Scolopendra gigantea là loài rết to lớn nhất hiện đang tồn tại trên thế giới, với chiều dài có thể lên tới 30 cm. Con mồi của nó có thể bao gồm thằn lằn, ếch, chim, chuột và cả dơi – bị tóm ngay khi đang bay – cũng như các loài gặm nhấm và nhện. Trong lịch sử tự nhiên, chi rết sống trong kỷ Permi là Euphoberia là chi rết to xác nhất với chiều dài có thể lên tới 1 m
Quá trình sinh sản và thụ tinh của rết không cần đến hoạt động giao phối. Con đực chỉ đơn giản tạo ra một bao tinh rồi để cho con cái tự nhặt lấy. Trong một số loài rết, bao tinh được đặt trong một túi lưới và con đực thực hiện một điệu nhảy mang tính ve vãn nhằm thuyết phục con cái tiếp nhận bao tinh của mình. Đối với một số loài khác, các con đực tạo ra bao tinh rồi bỏ đi, để cho các con cái tự tìm lấy. Ở các khu vực ôn đới, thời gian sinh sản của rết diễn ra vào mùa xuân và hè tuy nhiên ở các khu vực cận nhiệt và ôn đới dường như các loài rết không có chu trình sinh sản theo mùa. Đồng thời, một vài loài rết là loài sinh sản đơn tính.
Rết cái đào một cái hố nhỏ, đẻ trứng vào đó rồi lấp lại và bỏ đi. Số lượng trứng dao động từ 10-50 quả. Thời gian “ấp” trứng kéo dài tùy theo loài, có thể từ 1 tháng tới vài tháng. Tuổi trưởng thành sinh dục cũng không giống nhau, So với côn trùng, rết sống khá thọ.
Sau khi đẻ, rết cái ở lại bên cạnh tổ, canh chừng trứng, liếm sạch trứng để bảo vệ chúng khỏi bị nhiễm nấm; sau khi trứng nở chúng tiếp tục canh chừng lũ con cho đến khi rết con có thể tự lập được – thời gian ở bên cạnh con có thể kéo dài tới 1 năm. Tuy nhiên trong một số trường hợp, rết mẹ có thể ăn trứng hoặc bỏ mặc cho trứng bị nhiễm nấm và chết. Một số loài rết thuộc bộ Scolopendromorpha có tập tính mẫu thực, tức là rết mẹ tự nguyện để cho lũ con mới sinh ăn thịt mình.
- Phần phụ miệng sau đầu thứ nhất được biến đổi thành dạng kìm chứa nọc độc.
- Phần biểu bì trong thời kỳ bào thai ở cặp chân hàm (kìm độc) có một răng trứng.
- Phần khớp giữa đốt chuyển và đốt dọc trước cố định.
Con rết có phải côn trùng không? Con rết có bao nhiêu chân?
Nhà rết chúng tôi bị rất nhiều người đánh đồng là côn trùng, nhưng đó là một sai lầm. Sự thật là tuy rằng rết cũng thuộc họ chân đốt, nhưng được phân vào lớp chân môi. Chúng tôi chỉ cùng họ, chứ là những lớp khác nhau hoàn toàn.
Một đặc điểm dễ nhận thấy của rết là cặp kìm ở trước miệng có thể tiết nọc độc vào kẻ thù, được hình thành từ một cặp phần phụ miệng. Hầu hết các loài rết là động vật ăn thịt.
Rết thường có màu nâu sậm, kết quả sự kết hợp giữa hai màu nâu và đỏ. Các loài rết ở trong hang và trong lòng đất thường không có sắc tố và nhiều loài rết sống tại vùng nhiệt đới có thể có các màu sắc sặc sỡ mang tín hiệu xua đuổi.
Số lượng chân của một con rết có thể thay đổi trong suốt cuộc đời của nó
Nếu rết tìm thấy chính mình trong sự kìm kẹp của một con chim hoặc động vật ăn thịt khác, nó thường có thể thoát ra bằng cách hy sinh một vài chân. Con chim bị bỏ lại với mỏ đầy chân, và con rết thông minh nhanh chóng trốn thoát khỏi những con còn lại. Vì rết tiếp tục lột xác khi trưởng thành nên chúng thường có thể sửa chữa những tổn thương bằng cách tái tạo chân đơn giản. Nếu bạn phát hiện một con rết có một vài chân ngắn hơn những con khác, rất có thể nó đang trong quá trình hồi phục sau cuộc tấn công của kẻ săn mồi.
Mặc dù nhiều loài rết nở ra từ trứng với đầy đủ các cặp chân, nhưng một số loài Chilopod nhất định sẽ phát triển nhiều hơn trong suốt cuộc đời của chúng. Ví dụ, rết đá (đặt hàng Lithobiomorpha) và rết nhà (đặt hàng Scutigeromorpha) bắt đầu với ít nhất 14 chân nhưng thêm cặp với mỗi lần thay lông liên tiếp cho đến khi chúng trưởng thành. Rết nhà chung có thể sống lâu đến năm đến sáu năm, vì vậy đó là rất nhiều chân.
Số lượng chân của mỗi loài rết rất đa dạng, từ dưới 20 cho đến trên 300 chân. Số cặp chân rết luôn là số chẵn, ví dụ nó có thể có 16 hoặc 20 cặp chân (32 hoặc 40 chiếc chân) nhưng không bao giờ có 13 cặp chân (26 chân).
>> Xem thêm: Các loại muỗi ở Việt Nam gây bệnh nguy hiểm
Những sự thật bất ngờ về con rết
Họ hàng của rết lên đến 8.000 loài
Hiện nay có 8.000 loài rết có lông được biết đến trên thế giới, trong đó 3.000 loài đã được mô tả. Như đã nói, khu vực sinh sống địa lý của rết rất rộng, có loài được tìm thấy ở tận vòng Bắc Cực. Nơi sống trên cạn của rết có thể từ rừng mưa nhiệt đới cho đến tận các sa mạc. Tuy nhiên, do lớp vỏ không có lớp cutin dạng sáp giúp chống thoát nước như các loài côn trùng và nhện, chúng dễ dàng mất nước qua da và vì vậy dù trong tất cả các nơi sống của chúng cần có một vi môi trường sống có độ ẩm cao. Cụ thể, ta có thể tìm thấy rết trong đất mùn, lá cây mục, dưới các phiến đá hay tại các khúc gỗ. Rết là một trong những loài săn mồi không xương sống to lớn nhất trên cạn và đóng góp đáng kể trong sinh khối của các loài săn mồi trong các hệ sinh thái trên cạn.
Các loài rết
Rết dễ bị mất nước
Động vật chân đốt thường có lớp sáp trên lớp biểu bì để giúp ngăn ngừa mất nước, nhưng rết không có lớp chống thấm này.
Hầu hết rết sống trong môi trường ẩm, như dưới tán lá hoặc trong vùng ẩm ướt, gỗ mục. Những loài sống trong các sa mạc hoặc các môi trường khô cằn khác thường sẽ thay đổi hành vi của chúng để giảm thiểu nguy cơ mất nước.
Chúng có thể trì hoãn hoạt động cho đến khi mưa theo mùa đến, hoặc khi độ ẩm tăng lên, ví dụ, loài diapause trong những kỳ hạn nóng nhất, khô nhất.
Rết thích môi trường tối và ẩm
Động vật chân đốt thường có một lớp phủ sáp trên lớp biểu bì để giúp ngăn mất nước, nhưng rết lại thiếu lớp chống thấm này. Để bù đắp điều này, hầu hết rết sống trong môi trường ẩm ướt, tối tăm, như dưới lớp lá mục hoặc trong gỗ mục nát, ẩm ướt. Những loài sống hoặc môi trường khô cằn khác thường thay đổi hành vi của chúng để giảm thiểu nguy cơ mất nước chúng có thể trì hoãn hoạt động cho đến khi những cơn mưa mùa đến.
Con rết nguy hiểm như thế nào?
Rết là thợ săn ăn thịt
Mặc dù một số thỉnh thoảng kiếm ăn, rết chủ yếu là những kẻ săn mồi. Những con rết nhỏ hơn bắt các động vật không xương sống khác , bao gồm côn trùng , động vật thân mềm , bọ cạp, và thậm chí cả các loài rết khác. Các loài nhiệt đới lớn hơn có thể tiêu thụ ếch và thậm chí cả các loài chim nhỏ. Để thực hiện điều này, rết thường quấn lấy con mồi và đợi nọc độc phát huy tác dụng trước khi tiêu thụ bữa ăn của nó.
Nọc độc này đến từ đâu? Bộ chân trên cùng của rết là những chiếc răng nanh có nọc độc, chúng dùng để tiêm nọc độc làm tê liệt con mồi. Những phần phụ đặc biệt này được gọi là các đốt sống và chỉ có ở loài rết . Ngoài ra, những móng vuốt độc lớn bao phủ một phần miệng của rết và tạo thành một phần của bộ máy kiếm ăn.
Rết di chuyển rất nhanh
Cấu tạo cơ thể gồm nhiều chân và các đốt nối lại với nhau giúp rết di chuyển nhanh và ổn định. Các mối nối giúp cơ thể rết luôn ổn định bám sát mọi loại địa hình, giúp chúng truy đuổi và chạy trốn tốt hơn.
Rết cắn có độc không? bị rết cắn có sao không?
Rết có một cặp vuốt ở vùng miệng có chứa chất độc vì thế vết rết cắn có chứa độc. Tùy vào loại rết và tuổi đời mà độc tố nặng nhẹ khác nhau, rết càng lớn thì chất độc càng nhiều. Người bị rết cắn sẽ có triệu chứng như nhức đầu buồn nôn, nếu nặng hơn thì có thể bị hôm mê và nguy hiểm tới tính mạng. Rết con cắn có độc không? Nếu bị rể con cắn thì bạn không cần lo lắng vì nọc độc của chúng không đủ để ảnh hưởng tới cơ thể nhưng nếu bị rết lớn cắn thì bạn cần theo dõi hoặc tới cơ sở y tế gần nhất để xử lý vết thương tránh trường hợp chuyển nặng hôn mê dẫn đến tử vong.
Rết cắn có độc không
Cách xử lý khi bị rết cắn
Khi bị rết cắn, sơ cứu ban đầu là rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước sạch, chườm nóng hoặc ngâm nước nóng ở nhiệt độ 40°C trong 15 phút.
Nếu tình trạng nạn nhân không giảm đau hoặc cảm thấy mệt hơn, thì cần nhanh chóng đưa nạn nhân vào cơ sở y tế gần nhất để khám, theo dõi biến chứng, chăm sóc vết thương.
Điều trị rết cắn chủ yếu là giảm đau và an thần cho nạn nhân. Ngày nay đã có giải độc đặc hiệu chất độc của rết, tức đối kháng lại cơ chế dẫn truyền thần kinh của chất độc rết, mà không phải huyết thanh, được bác sĩ hướng dẫn mới dùng.
Đối với trường hợp 1: Rết cắn chỉ gây ra vết thương nhỏ, không có chất độc bơm vào cơ thể. Chúng ta có thể dùng một ít dầu gió bôi vào vết thương là được.
Đối với trường hợp 2: Nạn nhân đã bị nhiễm độc của rết và các chất độc trong cơ thể gây ra hiện tượng ngộ độc;
Mặc dù đa số bị rết cắn không nguy hiểm, nhưng nếu nạn nhân cảm thấy không khỏe sau khi bị rết cắn thì bà con mình nên đưa đến cơ sở y tế gần nhất để khám và điều trị.
Sau bài viết này của Silk Screen hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về loài rết về biết cách xử lý khi bị rết cắn để tránh nguy hiểm tới tính mạng.
